Αρτοκλασία

Όταν έχουμε την ονομαστική μας εορτή, συνηθίζουμε να κάνουμε αρτοκλασία και να την πηγαίνουμε στην εκκλησία προς τιμήν του αγίου ή της αγίας των οποίων έχουμε το όνομα. Στους ναούς συναντούμε συχνά αρτοκλασίες, ειδικά στις μεγάλες γιορτές. Τι είναι ακριβώς η αρτοκλασία; Πώς γίνεται αλλά και πότε;

Η λέξη αρτοκλασία σημαίνει τον τεμαχισμό των άρτων οι οποίοι έχουν προηγουμένως ευλογηθεί στον ναό από τον ιερέα ή τον μητροπολίτη και στη συνέχεια μοιράζονται στο εκκλησίασμα. Κάθε αρτοκλασία που προσφέρουμε στην εκκλησία αποτελείται από έξι άρτους. Οι πέντε διαβάζονται από τον ιερέα και συμβολίζουν τους άρτους που ευλόγησε ο Χριστός στην έρημο, κατόπιν πλήθυναν και διανεμήθηκαν στο συγκεντρωμένο πλήθος. Ο έκτος προορίζεται για την αγία πρόθεση και το μυστήριο της θείας ευχαριστίας. Μαζί με τους άρτους, προσφέρουμε για να ευλογηθούν ένα μπουκάλι λάδι και ένα μπουκάλι κρασί.

Η πολύ σύντομη τελετή της αρτοκλασίας ή της ευλόγησης των άρτων αποτελεί πολύ παλιά λειτουργική πράξη της Εκκλησίας και έχει τις ρίζες της στους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τα κοινά γεύματα των πρώτων Χριστιανών, τις αγάπες.
Η αρτοκλασία τελείται στο τέλος της ακολουθίας του όρθρου ή στο τέλος της θείας λειτουργίας. Κυρίως, όμως, γίνεται την παραμονή της εορτής κατά την ακολουθία του εσπερινού.

 

Πότε κάνουμε αρτοκλασία;

Αρτοκλασία προσφέρουμε στην εκκλησία για να ευλογηθεί όποτε το κρίνουμε εμείς ή ο πνευματικός μας. Συνήθως κάνουμε αρτοκλασία όταν έχουμε την ονομαστική μας εορτή ή για να τιμήσουμε μια σημαντική στιγμή στη ζωή μας και θέλουμε να λάβουμε την ευλογία της Εκκλησίας. Η τέλεση της αρτοκλασίας αποσκοπεί στην ευλόγηση της οικογένειάς μας, του σπιτιού μας και γενικά της ζωής μας.
Στην τελετή της αρτοκλασίας, οι άρτοι μαζί με το λάδι και το κρασί βρίσκονται πάνω σε ένα τραπέζι το οποίο τοποθετείται συνήθως μπροστά από το ιερό ή στο μέσο του ναού. Πάνω στους άρτους τοποθετούνται συμβολικά πέντε κεράκια αναμμένα. Οι εορτάζοντες οι οποίοι κάνουν αρτοκλασία συμπληρώνουν, προαιρετικά, την προσφορά τους στην εκκλησία με θυμίαμα, καρβουνάκια και φυτιλάκια για την τέλεση της θείας λειτουργίας. Στο τέλος της τελετής, παίρνουν έναν άρτο που έχει ευλογηθεί στο σπίτι τους. Οι υπόλοιποι κόβονται και μοιράζονται στους πιστούς στην εκκλησία, γεγονός που φανερώνει τη στενή σχέση της αρτοκλασίας με τις αγάπες των πρώτων Χριστιανών.

 

Αρτοκλασία και μοναστήρια

Εκτός από ευλογία, η αρτοκλασία αποσκοπεί και στη θεραπεία πρακτικής ανάγκης στα μοναστήρια. Οι μοναχοί, αφού νήστευαν ολόκληρη την ημέρα της παραμονής κάθε μεγάλης εορτής, παρέμεναν στον ναό μετά τον εσπερινό προκειμένου να συνεχίσουν την αγρυπνία. Η αρτοκλασία, με τον διαμοιρασμό των άρτων, αποτελούσε για αυτούς στήριξη για να ανταπεξέλθουν στην πολύωρη ακολουθία.

voltarakia.gr
Σχετικά:

• Λιτή Ναού και Λιτή Ακολουθία
• Ακολουθίες

Λιτή Ναού και Λιτή Ακολουθία

ΛΙΤΗ ΝΑΟΥ: 

    Ονομάζεται ο νάρθηκας των μοναστηριών απ’ όπου και η ακολουθία πήρε το όνομά της, επειδή εδώ τελείται. 
Ο κιονοστήρικτος ευρύς νάρθηκας, που ονομάσθηκε λιτή από την σχετική μοναστική λειτουργία που τελείται στον  χώρο  αυτό,  αποτελεί  ουσιαστικά  μια  προσθήκη στο σώμα του ναού, η οποία, όπου εφαρμόστηκε, προσέθεσε σημαντικούς χώρους στον κυρίως ναό. 

    Το καθαρά μοναστηριακό στοιχείο αυτό εμφανίσθηκε κατά την μεσοβυζαντινή εποχή και είχε ευρεία διάδοση στις χώρες της βαλκανικής χερσονήσου μέχρι τον 19ο αιώνα. Στις περισσότερες  περιπτώσεις  πρόκειται  για  μοναστηριακούς  ναούς. 

Η χωρική κατανομή τους εκτείνεται στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα με έμφαση στο Άγιον Όρος, όπου παρατηρήθηκαν 23 ναοί που συνοδεύονται από κιονοστήρικτες λιτές. Επίσης σημαντικοί ναοί με λιτές υπάρχουν στην περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας τον 13ο,14ο και 16ο αιώνα, καθώς και στη Ρουμανία.

ΛΙΤΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ: 

    Εἶναι μία ὁμάδα ἰδιομέλων τροπαρίων ποὺ ψάλλονται στὴν ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ, πρὶν ἀπὸ τὸν ὄρθρο. Ἡ Λιτὴ εἶναι μία σύντομη ἱκεσία στὸν ἑορταζόμενο ἅγιο καὶ τὴν διακρίνει ἡ ἁπλότητα. Η μικρή ακολουθία που ψάλλεται συνήθως στα μοναστήρια και στους ενοριακούς ναούς κατά τις ολονυκτίες και στις βραδινές Θείες Λειτουργίες την παραμονή μεγάλων εορτών.

Η Ακολουθία γίνεται μέχρι σήμερα στὰ μοναστήρια ἡ Λιτὴ καθὼς ψάλλονται τὰ ἰδιόμελα μὲ θυμιατό, ἀναμμένες λαμπάδες καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ τιμωμένου ἁγίου ἢ τῆς ἑορτῆς (ἰδιόμελα: τροπάρια ποὺ ἔχουν δικό τους μέλος = μουσική).

Ἐὰν ὑπάρχη λιτή, καὶ ἀρτοκλασία, μετά τὰ πληρωτικὰ καὶ τὴν ἐκφώνησιν «Εἴη τὸ κράτος τῆς βασιλείας σου...» γίνεται πέριξ τοῦ ναοῦ, ψαλλομένων τῶν ἰδιομέλων τῆς λιτῆς. Ἐπανερχομένη αὕτη εἰς τὸν ναὸν (ἤ εἴς τινας κοινότητας πρὸ τῆς δυτικῆς εἰσόδου τοῦ ναοῦ), ὁ διάκονος (ἤ ἐλλείψει αὐτοῦ ὁ ἱερεὺς) ἐκφωνεῖ τὸ «Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου...» καὶ τὰς λοιμὰς δεήσεις.