Λιτή Ναού και Λιτή Ακολουθία

ΛΙΤΗ ΝΑΟΥ: 

    Ονομάζεται ο νάρθηκας των μοναστηριών απ’ όπου και η ακολουθία πήρε το όνομά της, επειδή εδώ τελείται. 
Ο κιονοστήρικτος ευρύς νάρθηκας, που ονομάσθηκε λιτή από την σχετική μοναστική λειτουργία που τελείται στον  χώρο  αυτό,  αποτελεί  ουσιαστικά  μια  προσθήκη στο σώμα του ναού, η οποία, όπου εφαρμόστηκε, προσέθεσε σημαντικούς χώρους στον κυρίως ναό. 

    Το καθαρά μοναστηριακό στοιχείο αυτό εμφανίσθηκε κατά την μεσοβυζαντινή εποχή και είχε ευρεία διάδοση στις χώρες της βαλκανικής χερσονήσου μέχρι τον 19ο αιώνα. Στις περισσότερες  περιπτώσεις  πρόκειται  για  μοναστηριακούς  ναούς. 

Η χωρική κατανομή τους εκτείνεται στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα με έμφαση στο Άγιον Όρος, όπου παρατηρήθηκαν 23 ναοί που συνοδεύονται από κιονοστήρικτες λιτές. Επίσης σημαντικοί ναοί με λιτές υπάρχουν στην περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας τον 13ο,14ο και 16ο αιώνα, καθώς και στη Ρουμανία.

ΛΙΤΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ: 

    Εἶναι μία ὁμάδα ἰδιομέλων τροπαρίων ποὺ ψάλλονται στὴν ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ, πρὶν ἀπὸ τὸν ὄρθρο. Ἡ Λιτὴ εἶναι μία σύντομη ἱκεσία στὸν ἑορταζόμενο ἅγιο καὶ τὴν διακρίνει ἡ ἁπλότητα. Η μικρή ακολουθία που ψάλλεται συνήθως στα μοναστήρια και στους ενοριακούς ναούς κατά τις ολονυκτίες και στις βραδινές Θείες Λειτουργίες την παραμονή μεγάλων εορτών.

Η Ακολουθία γίνεται μέχρι σήμερα στὰ μοναστήρια ἡ Λιτὴ καθὼς ψάλλονται τὰ ἰδιόμελα μὲ θυμιατό, ἀναμμένες λαμπάδες καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ τιμωμένου ἁγίου ἢ τῆς ἑορτῆς (ἰδιόμελα: τροπάρια ποὺ ἔχουν δικό τους μέλος = μουσική).

Ἐὰν ὑπάρχη λιτή, καὶ ἀρτοκλασία, μετά τὰ πληρωτικὰ καὶ τὴν ἐκφώνησιν «Εἴη τὸ κράτος τῆς βασιλείας σου...» γίνεται πέριξ τοῦ ναοῦ, ψαλλομένων τῶν ἰδιομέλων τῆς λιτῆς. Ἐπανερχομένη αὕτη εἰς τὸν ναὸν (ἤ εἴς τινας κοινότητας πρὸ τῆς δυτικῆς εἰσόδου τοῦ ναοῦ), ὁ διάκονος (ἤ ἐλλείψει αὐτοῦ ὁ ἱερεὺς) ἐκφωνεῖ τὸ «Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου...» καὶ τὰς λοιμὰς δεήσεις.